Veel mensen denken, dat deelnemen aan de collectieve pensioenregeling van de werkgever verplicht is.
Dat beeld verdient nuancering.
Deel van arbeidscontract
Pensioen is inderdaad een belangrijk element in het arbeidscontract. En veel werkgevers zijn verplicht een bepaalde pensioentoezegging te doen, vanwege de CAO of het verplicht gestelde bedrijfstak pensioenfonds (BPF). Denk maar aan bedrijven in de de groot- of kleinmetaal. En soms verplicht de wet tot toetreding tot een bepaalde pensioenregeling (ABP). In zoverre ben je verplichte deelnemer in de collectiviteit.
Mazen in de wet
Maar zoals altijd zijn er mazen in de wet. De belangrijkste mogelijkheid, om onder verplichte deelneming uit te komen is, het tekenen van een afstandsverklaring. Hierdoor doe je ten opzichte van je werkgever nadrukkelijk afstand van je aanspraken op pensioen. Voor jou en voor je nagelaten betrekkingen, zoals dat zo mooi heet. In feite zeg je dan tegen je werkgever: laat maar zitten dat pensioen; doe mij maar meer bruto loon! Dat kan heel aantrekkelijk uitpakken als je je bedenkt, dat je daarmee praat over ongeveer 20% van het brutoloon (of meer als je ouder bent dan 45 jaar). Het kan dus ook voordelig zijn voor de werkgever, die minder werkgeversbijdrage in de pensioenpremie betaalt, als je afstand doet. Een goede adviseur kan precies uitrekenen wat het de baas oplevert als je een afstandsverklaring tekent. En dit gegeven (werkgeverswinst) is ook het uitgangspunt om over andere compensatie te praten.
Twee soorten afstandsverklaring
Zo’n afstandsverklaring heb je in twee soorten. De eerste is: ik stap niet in (voor werknemers die nog niet aan de deelnemers criteria voldoen). De tweede is: ik stap uit. Deze afstandsverklaring is voor werknemers die reglementair al deelnemer zijn aan de pensioenregeling en ermee willen ophouden. Uitstappen dus. Een goede pensioenadviseur heeft van beide vormen een concept in zijn laptop. Naast het bedingen van een hoger brutoloon is er nog een belangrijker voordeel: je kunt weg bij je dure pensioenverzekeraar of je logge pensioenfonds en zelf je pensioen inrichten.
Zelf sparen
Zit je niet meer vast aan de bureaucratie en kun je tegen veel lagere kosten een hoger pensioen bijeen sparen bij de bank van je keuze. Dat gaat hard, zeker als je ook je reeds opgebouwde pensioenreserve (de spaarpot waarin jouw premies zijn belegd) als extra hoge storting laat bijstorten. Is het dan zo makkelijk? Nee, dat is het niet.
Gewetensbezwaar
Een afstandsverklaring is van origine bedoeld voor mensen met gemoeds- en gewetensbezwaren. Mensen die vanuit geloofsovertuigingen tegen het fenomeen verzekeren zijn. Maar je kunt altijd gemoedsbezwaren krijgen, toch? Het is voor pensioenuitvoerders heel moeilijk te bewijzen dat de afstandsverklaring (oneigenlijk) wordt gebruikt om onder de verplichte deelneming uit te komen. Maar zeker in vrijwillig verzekerde regelingen (waarvan geen sprake is van een BPF of een CAO) zullen de pensioenuitvoerders niet moeilijk doen.
“Kan helemaal niet” zeggen ze bij het pensioenfonds!
Het tekenen van een afstandsverklaring, moet je als adviseur grondig begeleiden. Als je koud gaat bellen naar de helpdesk van de pensioenuitvoerder, met de vraag of je er uit kunt stappen, krijg je steevast te horen dat dat niet kan. Waarschijnlijk weet de medewerker die je te woord stond, niet beter of is hem/haar opgedragen dat te zeggen. Want pensioenregelingen worden steeds slechter en duurder tegelijk. En pensioenuitvoerders moeten een leegloop voorkomen en iedereen binnenboord houden, vooral de jongeren. Want anders gaat de premie nog verder omhoog en de pensioenregeling is al bijna onbetaalbaar geworden.
Laatst waren wij ik op een pensioencongres waar actuarissen en fondsbestuurders klaagden dat het pensioenbewustzijn van jongere deelnemers zo laag was. Vooral stilhouden dat ze er uit kunnen was de (schandelijke) teneur. Een cartoon van een slapende deelnemer was daarbij het veelzeggende sluitstuk.
Een exit uit de pensioenregeling is altijd mogelijk. Maar het is verstandig om daarvoor naar een gespecialiseerde pensioenadviseur te gaan, die geen banden heeft met de pensioenuitvoerder of de werkgever, want die hebben een tegengesteld belang.